پاورپوینت بررسی و تحلیل معماری تکیه امیر چخماق یزد
بخشی از مطلب
مجموعه امیر چخماق که یکی از شاخص ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد محسوب
می‌شود تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط سوق الجیشی و
مهم یزد محسوب می‌شود. این مجموعه با ارزش که نقطه خیابان‌های اصلی شهر
است شامل مسجد، تکیه، بقعه ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی
فاطمه، نخل و آب انبار تکیه امیر چخماق می‌باشد. این میدان در عصر صفوی هم
به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است،
از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است.
این مجموعه با ارزش که نقطه خیابان‌های اصلی شهر است شامل مسجد، تکیه، بقعه
ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، نخل و آب انبار تکیه
امیر چخماق می‌باشد. این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر
جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد
رسید با همکاری همسر خود ستی فاطمه خاتون برای آبادانی، شهر آن را بنیان
نهاد.
بانیان در شمال مسجد، میدانی ایجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر
یزد است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه
عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا
ساخته شده است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل
به حسینیه شده است . البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه
را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج
پیدا کرده است.
در شرق میدان ا میر چخماق، بازاری به نام حاجی قنبر وجود دارد. این بازار
از بناهای نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی است. این شخص که به امر جهانشاه
قره قریونلو به حکومت یزد رسیده بود آثار دیگری هم در یزد بنا کرد. بعدها
بر سر در بازار بنای زیبا و بلندی به اسلوب بناهای موجود در تکیـه‌های یزد
سـاخته شد.
این بنـای عظیـم یکی از معـرف‌های شهر یزد است و هنگـامی که می‌گوینـد ”
میرچخماق” مرادشان همین بناست در حالی که از آثر امیر چخماق نیست. مسجد
امیر چخماق که در تاریخهای یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است
.در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و
سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده
است. این مسجد در سال ۸۴۱ هـ.ق به پایان رسید و از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت
و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد در توصیف این مسجد باید گفت که
در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز می‌شود،
سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامهای به خط نسخ نقر شده است.
در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد می‌شود، شبکههایی ظریف
از کاشی‌های معرق در پنجرهها نصب شدهاند. قسمتی از سردر صفحه ایوان
کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ می‌باشد. دور خارجی گنبد و بر
کمربند آن عبارت “السلطان ظل الله….” به کوفی بنایی تکرارشده است.
محراب صحنه اصلی از کاشی معرق است با ساختمانی مقرنس کاری که در وسط آن سنگ
مرمر بسیار خوشتراشی به اندازه ۱/۱۵ * ۳/۳۸ متر نصب شده است. و در وسط
منقرص کاری یک گل مربع به اندازه ۵۴ * ۹۵ سانتیمتر نصب است و در دست چپ
ایران، یک سنگ مرمر به اندازه ۲۸ * ۳۰ سانتیمتر نصب شده است. سر در شرقی
مسجد دارای کتیبهای از کاشی معرق به خط ثلث محمد الحکیم است.گنبد مسجد
خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی شده و پیرامون آن نیز کتیبهای به
خط کوفی قرار دارد.
مسجد میر چخماق با کاشی‌های معرق و طاق‌های مقرنس اثری است که از نظر مرتبه
زیبایی بعد از مسجد جامع قراردارد و به مسجد جامع نو نیز معروف است. در
این مجموعه دو آب انبار به نام‌های ستی فاطمه و تکیه امیر چخماق (آب انبار
حاجی قنبر) وجود دارد که آب انبار ستی فاطمه در کوچه شیخ اسداله در ضلع
جنوبی میدان امیر چخماق قرار گرفته و مربوط به دوره صفویه است. در حالی که
آب انبار تکیه امیر چخماق در حد فاصله تکیه و بازارچه حاجی قنبر واقع شده و
احتمالاً قدمت آن نیز به دوره صفویه می‌رسد. این آب انبار در حال حاضر به
عنوان موزه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.و.....
