گره و گره چینی در معماری
گره‌چینی
بخشی از مطالب:
گره‌چینی چوب از هنرهای ظریفی است که از اوایل دوره اسلامی در ایران رایج
بوده است. برخی پژوهشگران احتمال داده‌اند استفاده از این هنر از دوران
خلفا عباسی آغاز شده و در قرن 6 تا 8 هجری قمری در مصر و سوریه متداول شده و
از همان زمان به ایران رسیده است.
گِرِه‌چینی یکی از شاخه‌های هنر معماری و کاشی کاری سنتی است که اساتید این
هنر از کنار هم چیدن آلات و لغات مختلف بر اساس طرح مدنظر خود با استفاده
از کاشی، آجر و یا سایر مواد نقش‌های هندسی تزئینی درست می‌کنند.
البته هنر گره چینی فقط در معماری رواج ندارد و یکی از زیرشاخه‌های صنایع
چوب نیز می‌باشد. هنر گره چینی هنری زیبا و اصیل است که به دلیل زحمت زیاد
هزینه زیادی هم در بر دارد و می‌توان نمونه‌های این هنر را که بر روی چوب
انجام گرفته در اماکن متبرکه مانند آستان قدس رضوی و یا حرم شاه‌عبدالعظیم
مشاهده نمود.
رشد و گسترش هنر اسلامی در طول سده‌های متمادی موجب پیدایش گنجینه‌ای عظیم
از الگوهای هندسی در هنر و معماری سرزمین‌های اسلامی شده است که معمولا در
کنار عمل‌کردهای گوناگون، کاربرد تزییناتی نیز داشته ند. گره‌سازی یکی از
نمونه‌های شاخص این الگوها است که در موضع‌های گوناگون هم‌چون کتیبه ها،
سردرها، طاق‌ها و گنبدها، با فنون متفاوت نظیر نجاری و بنایی و با استفاده
از مصالح متنوعی مانند آجر، چوب، گچ، کاشی و آیینه در معماری به کار رفته
است. ویژگی اصلی گره‌سازی، وجود هندسه‌ی دقیق و قواعد ترسیمی مشخص در طراحی
و اجرای آن است. تفاوت در انواع گره‌ها ریشه در چگونگی ترسیم آن‌ها دارد.
بنابراین فهم روش ترسیم هر گره راه را برای طراحی، تولید و به‌کارگیری گره
در معماری هم‌وار می‌سازد.
شکل ۱ : تفاوت میان گره‌های سنتی و امروزی در نسبت با زمینه
طراحی و ترسیم گره در سنت معماری به دلیل پیچیدگی‌ها هندسی ذاتی، هم‌واره
به عنوان عملی که نیازمند تبحر و تسلط طراح است، شناخته شده است و حتی در
سنت معماری، گره‌سازی به عنوان شطرنج معماران نامیده می‌شود (مفید و رئیس
زاده ۱۳۸۹). با ورود یک‌باره‌ی اصول و معیارهای معماری مدرن به سرزمین‌های
اسلامی و قطع سیر معماری سنتی در این مناطق، روش‌های ترسیم گره نیز به مرور
از یاد رفته‌اند. عدم آشنایی با نحوه‌ی ترسیم سنتی گره‌ها به حدی است که
برخی پژوهشگران غربی (Kaplan 2000) و (Abas and Salman 1992) تصور می‌کنند
استادان قدیم معماری سرزمین‌های اسلامی، روش ترسیم گره را به عنوان رازی
غیر قابل بیان در نزد خود مخفی ساخته‌اند.
